Džamija Sultana Ahmeda I

Sultan Ahmedova džamija u Kulen Vakufu je izgrađena u periodu od 1603-1613. godine u vrijeme sultan Ahmeda I po kojem je i dobila ime. Karakteristična je po tome što se ispod nje nalaze dućani i prolazi sa četiri strane, a ulazi u džamiju su preko kamenog stepeništa. Džamija je porušena u proteklom ratu i obnovljena je u drugoj polovini 90-tih godina prošlog stoljeća u originalnom obliku i dimenzijama (12x 17m), sa razlikom što se umjesto ranijeg tesanog kamena, za njenu ponovnu izgradnju korištena cigla. U službenim turskim dokumentima iz 18. stoljeća, Kulen Vakuf se zvao Džisr-i-kebir, što u prijevodu znači Veliki most i spada u niz mjesta što nastadoše za vrijeme turske uprave u Bosni. Grad je nastao na umjetno stvorenom otoku uz lijevu obalu rijeke Une, tako da je uz same gradske bedeme tekla rijeka Una i njen umjetno prokopani rukavac. Jedna od glavnih gradskih vrata bila su na velikom mostu, a druga sa južne strane džamije. Sa obje strane velikog mosta bile su iznad vode na direcima izdignute kuće i magaze. Svakako je vrijedno spomenuti da je Kulen Vakuf rodno mjesto prvog reis-ul-uleme za Bosnu i Hercegovinu, mehrum Mustafe Hilmi ef. Hadžiomerovića. U jesen 1882. godine, uvažavajući zahtjeve muslimanskih prvaka, tadašnja Austro-ugarska uprava imenovala je Mustafu Hilmi efendiju Hadžiomerovića za prvog reis-ul-ulemu Bosne i Hercegovine, o čemu je Car donio odluku 17. oktobra 1882. godine. Svečano ustoličenje prvog reisu-l-uleme obavljeno je u velikoj sali u Konaku 15. decembra 1882. godine. Ovu dužnost je obavljao do 1893. godine.

 Džamija je izgrađena unutar zidina ovog srednjovjekovnog grada i bila je od drveta, a stajala je nad gornjim ulazom u dvorište utvrde. Kad je srušena, sagrađena je u samom selu Ostrovica. Ova džamija je od 1903 god. rušena i obnavljana 3 puta. Jednom je izgorjela u požaru koji je zahvatio cijelu čaršiju Kulen Vakuf 16.06.1903., a ostala dva puta u ratovima 1941. i 1992. Od nastanka džamije na ovom mjestu, za svakog insana (čovjeka), jednu od poučnijih zanimljivosti predstavlja, nad lukom jednog od prolaza džamije, uklesana sura zakletve iz Kur’ana časnog:

sultan-dzamija

„Tako mi vremena, čovjek, doista gubi,
samo ne oni koji vjeruju i dobra djela čine,
i koji jedni drugima istinu preporučuju i koji jedni drugima preporučuju strpljenje.“
(Al’-Asr, 1-3, Kur’an str.603.)

manistir

Bratija manastira Rmnja, nakon posljednjeg rata, vraća se 1998. godine u Martin Brod i obnavlja manastir u potpunosti. 2006. godine osveštan je novi manastirski konak (kuća) koji je podignut zalaganjem arhimandrita Serafima (Kužića) i igumana Sergija (Karanovića).

Manastir Rmanj

Prvi pouzdani podaci o bitisanju manastira Rmnja vode nas u 1498. godinu, kada su mu vojvode „Petar, Petrašin i Vukdrag“ darivale skupocjenu Bogorodičinu ikonu. Srpske seobe sa ishodištem iz okoline Srba, Glamoča i doline Unca, bile su predvođene vojvodama, a zaustavile su se u Žumberku, na granici Kranjske i Hrvatske. Manastir Rmanj je postojao i prije obnove Srpske Patrijaršije u Peći 1557. godine, o čemu svjedoči pečat sa ugraviranom godinom (1553). Nakon pomenute obnove, manastir postaje značajan administrativni centar, pošto se u njega premješta stolica dabrobosanskih mitropolita. Najznačajnije ime mitropolita iz tog vremena je Teodor, koji je 1615. godine osnovao bogoslovsko učilište u dalmatinskom manastiru Krka.

Mitropoliti koji su stolovali u Rmnju potpisivali su se kao „dabrobosanski, kliški i lički“. Na prelazu iz XVI u XVII vijek manastir Rmanj je brojao i do stotinu monaha, o čemu postoje pouzdana historijska svjedočanstva. U prvoj polovini XVII vijeka manastir Rmanj je bio žarište slikarskog i prepisivačkog rada, jednom riječju rasadnik duhovne i nacionalne elite.  Prva polovina XIX vijeka zatiče manastir pust, bez monaha. Zapustjeli Rmanj je obnovljen i osposobljen za monaški život zalaganjem i materijalnom potporom trgovca iz Bosanskog Grahova Gavra Vučkovića 1863. godine. Manastir je 1875. godine ponovo bio devastiran i mučeno njegovo bratstvo. Tada je Rmanj posjetio čuveni engleski arheolog Džon Artur Evans, koji u svojim Iliriskim pismima opisuje srpske vođe i glavare, kao i njihovo saborovanje pored manastirskog hrama. Slom Kraljevine Jugoslavije bio je uvod u najveće stradanje koje je Rmanj doživio na svom istorijskom putu. Rmanj je uništen do temelja 1944. godine nakon bombardovanja nacističkog Luftwaffe, budući da se tu nalazila partizanska bolnica. Tada su zauvijek nestale njegove nikada proučene i opisane freske. Punih trideset godina, vlasti SFR Jugoslavije nisu dopuštale vaskrsavanje Rmnja. Trud i upornost dalmatinskog episkopa Stefana (Boce) dovele su 1974. obnavljanje manastirskog hrama. 

Crkva sv. Trojice

Srpski pravoslavni hram “Svete Trojice” nalazi se u Bosanskim Doljanima odnosno centralnom dijelu posjetilačke zone Štrbački buk-Lohovo. Hram je po svemu sudeći izgrađen na „starinskoj svetinji“ odnosno ruševinama kasnoantičke crkve, a koju je ovdašnji narod odvajkada nazivao Crkvinom. Prema načinu gradnje i nalazima, raniju zgradu je moguće datirati u kasnoantičko doba odnosno V i VI vijek nove ere. U ruševini su kao spolije otkriveni fragmenti rimskog natpisa i urna japodskog tipa na kojoj se spominju Aurelius Clementinus i Aurelius Maxsimus. Krajem XIX vijeka, na ovim starinskim ruševinama je u vrijeme svog službovanja paroh Stevan Kovačević podigao malu kapelu. Crkva je završena i osvećena 1894. godine od mitropolita dabrobosanskog Georgija Nikolajevića. Hram je uništen tokom proteklog rata, a njegova obnova je završena u periodu 2012-2014 godina.

crkva-svete-trojice1
crkva-sveta-bogorodica

Crkva Rođenja Presvete Bogorodice

Parohijski hram Preobraženja Gospodnjeg u Velikom Cvjetniću. Postojeći Parohijski hram sagrađen je od tvrdog materijala 1890. godine, na mjestu prvobitnog drvenog hrama, za koji se ne zna kad je tačno podignut. Postoji podatak da je hram obnavljan 1788. godine, a stotinu godina kasnije, 1888. godine tom starom i prvobitnom hramu dozidan je zvonik ispred zapadnih vrata na kojem postoji kamena ploča sa uklesanom godinom 1888. Po svemu sudeći tom prilikom je utvrđena obnova tog prvobitnog hrama, koji se u Prvom šematizmu Pravoslavne srpske mitropolije banjalučko-bihaćke iz 1901. godine navodi kao godina gradnje ovog hrama, a zapravo je riječ o osvećenju ovoga današnjeg hrama, koje je izvršio mitropolit banjalučki G. Evgenije (Letica). U toku njegove viševjekovne historije, očigledno, bilo je više obnova, nekih više, a nekih manje stručnih i kvalitetnih. Tako je i krajem 80-ih godina dvadesetog vijeka samo djelimično izvršena obnova, ali veoma nestručno. Crkva je uništena i u proteklom ratu nakon čega je i obnovljena, a ukradeno zvono vraćeno na mjesto kojem pripada.